Een echte beloning
Als je porno kijkt, dan stel je jezelf op een zeer intense manier bloot aan seksuele prikkels. De seksuele lading van de beelden op je scherm worden via je ogen en zenuwen in het beloningscentrum van je middenhersenen omgezet in genot en opwinding. Die genotsgevoelens zijn dan ook echt een beloning voor het waarnemen van die seksuele beelden en alles wat daar op dat moment bij hoort. Denk dan aan masturbatie, maar ook aan bijvoorbeeld andere eventuele genotmiddelen zoals alcohol, koffie of wiet die dit genot en deze beloning versterken.
Sensitisatie door porno
Als je geregeld porno kijkt, dan word je steeds beter in het omzetten van die seksuele prikkels in genot en opwinding. Dit proces heet sensitisatie, wat eigenlijk niets anders betekent dat ‘het gevoeliger worden’. Het is best confronterend om je te bedenken dat dit gevoeliger worden komt door het versterken van zenuwcentra in je hersenen. In dit geval de verbindingen die een rol spelen bij het omzetten van porno en seksuele prikkels in een beloningsreactie. Zie hieronder een video van hoe zenuwknooppunten zich vormen bij het aanleren van dit soort automatische reacties.
Biologisch fenomeen
Maar waarom word je nou gevoeliger voor seksuele prikkels? Wat is daar de functie van? In het dierenrijk, waartoe wij ook behoren, is de vorming van seksualiteit in eerste plaats belangrijk voor de voortplanting. Geen seks, geen nakomelingen, geen voortbestaan van de soort. Het is biologisch gezien dus ontzettend belangrijk om je aangetrokken te voelen tot de andere sekse en daarom ontwikkelt zich in je eerste levensfases een systeem dat die aantrekking vergroot. Dit systeem is echter flexibel: het wordt sterker in de levensfases of periodes waarin je seksueel actiever bent en neemt gewoonlijk af in de periodes dat je minder seksueel actief bent. Dit is ook vaak een natuurlijk onderdeel van het ouder worden en hoort dan bij de latere levensfases.
Maar waar de beloning oorspronkelijk dus gedrag stimuleert dat je als dier of mens ten goede komt, wordt er bij pornokijken gedrag gestimuleerd dat erg schadelijk voor je kan zijn. De stimulatie door porno is zo artificieel en zo sterk, dat het deze zenuwverbindingen bij veelvuldig gebruik ontzettend sterk en reactief maakt.
Sensitisatie door porno in de praktijk
Vrijwel iedereen die veelvuldig porno kijkt, kent wel die momenten dat je plotsklaps porno ‘moet’ kijken. Ineens ben je in een staat van handelen, waarbij je ofwel direct porno gaat opzoeken, ofwel gaat bedenken welke opties er zijn om dit zo snel mogelijk te kunnen doen. Dit is precies zo’n geval waarbij een seksuele prikkel, bijvoorbeeld een beeld, een persoon of een gedachte, ineens een cascade van volautomatische processen in gang zet. Aangezien je in het dagelijks leven constant wordt blootgesteld aan seksuele prikkels, vooral op sociale media, is het niet gek dat veel mensen rondlopen met een bijna constante neiging tot pornokijken.
Vergeet hierbij dus niet dat dit komt door die versterkte zenuwcentra die een buitenproportionele reactie veroorzaken in het beloningscentrum in je middenhersenen.
Sensitisatie is omkeerbaar
De negatieve gevolgen van porno op je hersenen zijn omkeerbaar. Als je stopt met het ’toedienen’ van de kunstmatige en boven-proportionele seksuele prikkels van je scherm, dan komt dit beloningssysteem tot rust. Uiteindelijk leidt dit ertoe dat de zenuwcentra die zich hierbij hebben gevormd weer gaan oplossen. Er worden dan nieuwe verbindingen gemaakt die horen bij de activiteiten die je op dat moment uitvoert. Je kunt dit ook sturen door precies voor die activiteiten te kiezen waarvan jij vindt dat ze een gezonde beloning verdienen. Op seksueel gebied kan dit een investering zijn in masturbatie zonder porno, of seks en intimiteit met een partner.
Hoe ervaar je dit als je stopt met porno?
Vaak hoor je mensen zeggen dat ze een bepaalde rust ervaren als ze zijn gestopt met porno. Na een week of 3 merken de meeste mensen al dat ze minder sterk reageren op seksuele prikkels. Ze zien bijvoorbeeld nog wel dezelfde beelden voorbijkomen op TV of Socials, maar ze voelen niet meteen een automatische reactie meer van hun lichaam. Er is niet meer direct dit gevoel van ‘ik wil meer’ of de neiging tot handelen. Hetzelfde geldt voor het zien van echte mensen. Een veel gehoorde ervaring is dat mensen die stoppen met porno anderen minder als lustobject gaan zien. Na jaren van sterke sensitisatie van seksuele prikkels gaat er voor veel mensen dan ook echt een wereld open waarin ze mensen en gebeurtenissen op een rijkere manier ervaren.
Sensitisatie en desensitisatie door porno
In een vorige blog schreef ik over desensitisatie. Dit is iets anders dan het omkeren van sensitisatie. Sensitisatie en desensitisatie door porno treden gelijktijdig op. Hierbij is sensitisatie dus het gevoeliger worden voor seksuele prikkels, terwijl desensitisatie het ongevoeliger worden is voor normale stimulatie. Je ervaart daardoor minder of geen voldoening, plezier of beloningsprikkels meer bij alledaagse bezigheden, zoals interactie met anderen, sporten, lezen, enzovoorts.
Een goede reden om veelvuldig porno te kijken
Als je stopt met porno dan keer je het sensitisatieproces om en zal je behoefte aan porno afnemen. Maar dit betekent niet, zoals je in de paragraaf hierboven leest, dat dit het hele verhaal is. Porno leidt ook tot desensitisatie van normale prikkels, verminderde wilskracht en cognitie, en verhoogde stressreacties. Zie deze pagina over de effecten van porno op de hersenen. Nog belangrijker: mensen hebben vaak een goede reden om (veelvuldig) porno te kijken. Porno is vaak een vorm van omgang met moeilijke situaties of gevoelens of zelfs een manier om oud zeer of trauma weg te stoppen. Zolang deze oorzaken blijven bestaan is het onmogelijk om te stoppen en dus ook op een constructieve manier dit sensitisatieproces om te keren.
Het stoppen met porno en het omkeren van de effecten van porno op je hersenen moet echt hand in hand gaan met het wegnemen van de oorzaken van je gebruik van porno en/of andere middelen. Neem de tijd voor dit proces en ga voor jezelf eens goed na in welke periode je (meer) porno bent gaan kijken. Wat speelde er toen? Waarom had je juist toen (en nu misschien nog steeds) porno nodig. Wat staat je op dit moment in de weg om te stoppen? Welke voordelen biedt porno jou op dit moment?
Pak het goed en gestructureerd aan en laat het weten als je hier hulp bij nodig hebt.