Verslaafd aan porno
Als het gaat om problematisch pornogebruik, wordt er al snel gesproken over pornoverslaving. Veel pornogebruikers hebben dan ook het gevoel verslaafd aan porno te zijn: het lukt vaak niet om te stoppen, na korte periodes van herstel val je weer terug in oude gewoontes, je voelt je vreselijk als je niet kan gebruiken en je hebt vooral een heel sterk gevoel dat je geen controle hebt over je gebruik. Onderzoek toont aan dat veelvuldig pornogebruik de kenmerken kan hebben van een fysieke verslaving omdat het ongeveer dezelfde soort veranderingen teweeg brengt in je hersenen als daadwerkelijk verslavende stoffen, maar officieel wordt pornogebruik niet als verslaving gezien en staat het niet als verslaving in de DSM, de internationale diagnostische handleiding voor psychische stoornissen. In de praktijk blijkt dat de meeste behandelaars wel de termen pornoverslaving en pornoverslaafde gebruiken om problematisch pornogebruik te benoemen en behandelen. Ook de pornogebruikers zelf hebben vaak een voorkeur voor dit label. Voor mezelf was het in het verleden zelfs een verademing om te lezen over pornoverslaving. Dankzij deze term voelde ik me veel minder eenzaam in de problemen die ik ervaarde: er waren immers veel meer mensen met dezelfde problemen en er was een term voor! Voor behandelaars is het natuurlijk ook fijn om het een naam te kunnen geven en iets te hebben waar je concreet aan kan werken volgens bepaalde behandelingsrichtlijnen.
Je hebt invloed op je pornogebruik
De belangrijkste vraag is echter: helpt het je in je herstel om jezelf pornoverslaafde te noemen? De ervaring met mijn eigen herstel en het herstel van de mensen met wie ik heb gewerkt, leert me dat dit juist niet het geval is. Door jezelf als verslaafd aan porno te klassificeren verlies je eigenlijk direct al een stuk controle over je eigen doen en laten. Het lijkt misschien dat het niet zoveel uitmaakt hoe je het noemt, want het blijft immers wat het is: je kijkt teveel porno, je ondervind daar last van en toch ga je ermee door. Toch maakt het heel veel uit op het moment dat ertoe doet. Als je aandrang of noodzaak om porno te gaan kijken groot is en er is alle gelegenheid toe, dan maakt het heel veel uit of je jezelf als verslaafd aan porno ziet of als iemand die invloed heeft op de situatie en zijn of haar eigen keuzes kan maken. De gedachtepatronen van iemand die zichzelf als verslaafde ziet zijn in de trant van: “ik heb geen controle, ik kan er niets aan doen, vroeger of later geef ik toch wel toe”. Als je daarentegen besluit dat je zelf de regie hebt, dan kan je besluiten om te leren de juiste keuzes te maken, je pornogebruik bij de wortel aan te pakken en een pornovrij leven als een duidelijk doel te stellen.
Porno en je natuurlijke behoefte aan seks
Daarnaast is het gebruik van porno als middel om je goed (of niet slecht) te voelen van een hele andere categorie dan het gebruik van bijvoorbeeld alcohol, drugs of gokken. Wat porno vooral anders maakt is de verwevenheid met je natuurlijke behoefte aan seks. Waar je bij die andere middelen duidelijk een lijn kan (of moet) trekken tussen wel of niet gebruiken, is dat bij porno een stuk ingewikkelder omdat er niet een duidelijke scheidslijn is tussen dat wat bij gezond of natuurlijk seksueel genot hoort en wat bij ongezond of schadelijk seksueel genot hoort. Er is namelijk een hele gradient van soorten seksueel genot waarvan het soms niet direct duidelijk is of het je nou ten goede komt of niet en bepaalde vormen van op zichzelf gezond seksueel genot kunnen in bepaalde situaties wel leiden tot pornogebruik. Als je porno als verslaving ziet en deze verslaving wilt beëindigen, dan loop je er op een bepaald moment tegenaan dat je niet weet welk onderdeel of welke gradatie van je seksualiteit nou verslavend is. Uiteindelijk wil je als stoppende pornogebruiker waarschijnlijk wel gewoon seks kunnen hebben, maar geen porno meer kijken. Als je dit doortrekt naar alcoholverslaving, dan zou dit neerkomen op wel af en toe een biertje mogen drinken, maar geen sterke drank. De benaming pornoverslaving of ‘verslaafd aan porno’ is daarom te zwart-wit en behoeft een heel andere aanpak dan de behandeling van verslavingen aan andere middelen, waarbij je onder andere eerst duidelijkheid schept in wat er voor jou wel of niet onder porno valt en heel duidelijk voor ogen hebt wat jou seksuele behoeftes zijn en welke vormen van seksuele opwinding en genot je wel en niet toelaat in je leven. In het werkboek staan verschillende oefeningen en tools om voor jezelf deze scheidslijn te trekken en jouw ideale seksleven (zonder porno) vorm te geven.
Ontwenningsverschijnselen van pornogebruik
Maar je kan toch ontwenningsverschijnselen krijgen van je pornogebruik? Dit is zeker waar. Als je stopt met porno kan je allerlei klachten ervaren die te maken hebben met het (opnieuw) veranderen van de balans in je hersenen. Dit komt vooral veel voor in de eerste week van abstinentie, maar kan ook later, tot wel 3 maanden onthouding, nog voorkomen. De meest voorkomende klachten zijn verlies van energie, slapeloosheid en (heftige) gevoelens of emoties, zoals irritatie, boosheid, neerslachtigheid en angst. Met de veranderingen die plaastvinden in je hersenen is dit ook helemaal niet gek. Toch is dit echt anders dan de zware lichamelijke kalchten die langdurig drugs- of alcoholgebruikers ervaren. De ontwenningsverschijnselen van pornogebruik zijn draagbaar en de beste manier om hiermee om te gaan is dan ook door ze een bevestiging te laten zijn voor de positieve veranderingen in je hersenen en je weg naar herstel!