Porno is een zogenaamde superstimulus: een bovennormale variant van iets dat ons van nature aantrekt. Porno werkt dan ook vooral in op een gebied in onze hersenen dat in evolutionair opzicht ons succes en onze overleving vergroot: het beloningscentrum. Zodra jij iets najaagt dat de kansen op jouw overleving en voortplanting vergroot, zoals eten en seks, dan geeft dit beloningscentrum allerlei signalen af waardoor jij je goed voelt en die specifieke handelingen wilt herhalen. Onder normale omstandigheden is de stimulatie laag en zorgen andere gebieden en processen in je hersenen ervoor dat je hier niet meer tijd en energie aan besteed dan nodig is. Echter, als die stimulatie te sterk wordt, zoals bij porno, maar ook bij bijvoorbeeld calorierijk eten of verdovende middelen, dan kan het beloningssignaal ook zo groot worden dat het najagen van die specifieke activiteit of prikkel gaat overheersen en ten koste gaat van andere overwegingen. In het moment kan die overweging betekenen dat je direct genot wilt ervaren en even niet nadenkt over hoe je je later voelt, maar op de lange termijn kan het veelvuldig maken van die overweging ten koste gaan van je algehele gezondheid. Dit werkt dan dus juist averechts op je succes en overleving!
Bij veelvuldig gebruik van porno wordt dit beloningscentrum in je hersenen steeds ongevoeliger wordt voor dezelfde prikkels. Om dan toch nog een zelfde stimulatie te ervaren, zijn er dan steeds sterkere prikkels nodig. In het geval van eten, betekent dat steeds meer en vetter en zouter eten. In het geval van alcohol en drugs, betekent dit dat je steeds grotere hoeveelheden moet gaan drinken, slikken of snuiven. in het geval van porno betekent dit meestal het gebruik van steeds andere, verrassendere of extremere porno. Maar ook andere gebieden in je hersenen ondergaan veranderingen waardoor je steeds meer de controle over je gebruik verliest en minder goed in staat bent om je op andere belangrijke taken en activiteiten te concentreren en daarvan te genieten.
Er zijn grofweg 4 van deze processen met bijbehorende effecten te onderscheiden en het is belangrijk om hiervan op de hoogte te zijn en te blijven. Dit helpt je namelijk om te begrijpen waarom je bepaalde dingen doet of juist niet doet en waarom je bepaalde situiatiers en gevoelens doormaakt tijdens je herstel. Ik beschrijf deze 4 processen hier kort, maar ik raad je ook aan om je hier eventueel verder in te verdiepen in het boek ‘Het Pornobrein’, of in het Engels ‘Your Brain on Porn’ van wijlen Gary Wilson.
De 4 effecten van porno op je hersenen
Overgevoeligheid voor seksuele prikkels
Door veel naar porno te kijken, en ook door veel gebruik van seksuele fantasie, wordt je steeds gevoeliger voor seksuele prikkels. Je vergroot als het ware je vermogen om de mogelijkheid tot seks te herkennen in het dagelijks leven. Dit proces vindt plaats door de daadwerkelijke uitbreiding van zenuwverbindingen in je hersenen die seksuele prikkels herkennen en jou daarop laten reageren. Zo zal je veel sterker reageren op beelden en geluiden die jij associeert met seks dan mensen die weinig porno kijken. Dat kunnen naaktbeelden zijn op een scherm, maar ook mensen in het dagelijks leven die je aantrekkelijk vindt. Je bent dan sneller opgewonden en krijgt snel een grote behoefte om porno te kijken. Omdat pornogebruik meestal geleidelijk toeneemt in iemands leven, heb je zelf waarschijnlijk niet door dat je hier sterker op reageert dan anderen, maar als je een aantal weken stopt dan zal je zeker merken dat je veel minder gevoelig wordt voor dit soort prikkels en je behoefte aan seksuele fantasie en porno veel minder wordt.
Ongevoeligheid voor normale stimulatie
Zoals hierboven beschreven, haalt porno het evenwicht uit het beloningscentrum in je hersenen: om van porno te kunnen genieten heb je heel sterke stimulatie nodig. Helaas werkt dit niet alleen voor het kunnen genieten van porno, maar ook voor het kunnen genieten van aangelegenheden in het algemeen. Door het verdwijnen van receptoren in je zenuwverbindingen dor de opgebouwde tolerantie tegen je pornogebruik, wordt je ongevoeliger voor de stimulatie uit je omgeving. Je wordt minder tevreden met wat je hebt, je bent minder geinteresseerd en je haalt geen genot meer uit activiteiten die ‘slechts’ milde opwekking geven. Je geeft minder om dingen die je van nature mooi vind en haalt geen plezier meer uit het voeren van een gesprek of het lezen van een boek. Porno en andere ‘zwaarder’ stimulerende activiteiten en middelen hebben dan je voorkeur. Ook hier zal je snel verandering in merken als je stopt met porno. Veel mensen merken al na drie tot vier 4 weken dat ze veel tevredener zijn, meer kunnen genieten van simpele dingen en veel meer geinteresseerd zijn in hun omgeving.
Verlies aan motivatie en wilskracht
Misschien ervaar je wel dat je het moeilijk vindt om jezelf te motiveren en vaak niet de wilskracht hebt om aan taken te beginnen of ze af te maken. Als je veel porno kijkt dan is de kans groot dat dit voor een groot deel door je pornogebruik komt. Veel en intensieve pornosessies verminderen de bijdrage van de prefrontale cortex in je hersenen ofwel de voorste hersengedeeltes. Dit hersengebied speelt een belangrijke rol in functies als het nemen van beslissingen, sociale interactie, plannen en impulsbeheersing. Als je wilt effectief wilt stoppen met porno en de regie (over je leven) terug wilt, dan heb je deze functies natuurlijk hard nodig. Om deze reden raak je met veel pornogebruik dan ook vaak in een negatieve spiraal. Daar staat dan wel tegenover dat als je eenmaal voor een wat langere tijd weet te stoppen, je verhoogde wilskracht en impulsbeheersing een enorme aansporing zijn om je doel kracht bij te zetten en krijg je automatisch steeds meer controle.
Verhoogde spanningsgevoeligheid
Het vierde gebied in de hersenen dat sterk wordt beinvloedt door pornogebruik is het gedeelte dat stress reguleert. En ook hier geldt weer dat veelvuldig pornogebruik leidt tot een verstoring die optimaal functioneren in de weg staat. Pornogebruikers hebben vaak een lagere stressgrens, wat betekent dat ze eerder stress ervaren in vorm van spanning, onzekerheid, angst en verlies van controle. Vaak zijn mensen zich hier helemaal niet van bewust tot het moment dat ze stoppen met porno en ineens merken dat ze veel minder snel angstig, geirriteerd of boos zijn, beter hun kalmte kunnen bewaren, beter slapen en in het algemeen beter omgaan met dagelijkse taken en verplichtingen.
Als je bovenstaande leest dan begrijp je misschien wel hoe krachtig het effect op je leven kan zijn als je stopt met porno. Blijf hier vooral van bewust, want het kan je ontzettend motiveren om door te zetten als je het moeilijk hebt. Het belangrijkste van dit alles is, zoals je hierboven ook wel leest, dat deze veranderingen in je hersenen omkeerbaar zijn: de effecten verdwijnen omdat er daadwerkelijk weer zenuwverbindingen, die aan die processen zijn verbonden, worden afgebroken. Tegelijkertijd worden er nieuwe aangemaakt die horen bij je nieuiwe leven met nieuwe activiteiten en een nieuwe levenshouding. Als je aan het herstellen bent van je pornogebruik en je voelt je een dag of meerdere dagen echt slecht, hou dan voor ogen dat dit goed te maken kan hebben met je herstel en de veranderingen die plaatsvinden in je hersenen. Veel herstellende pornogebruikers ervaren tijdens de eerste weken, of zelfs maanden, van herstel van porno regelmatig gevoelens als neerslachtigheid, angst, boosheid, irritatie, verveling, enzovoorts. Als je bedenkt wat de invloed is geweest van porno op je hersenen en dat dit nu allemaal weer aan het herschikken is, dan is dit ook niet gek. Voel je je slecht, laat je je dan hierdoor motiveren: je gaat met sprongen vooruit!