Desensitisatie door porno

Je reactie op prikkels

Stel je hebt een irreële angst voor honden. Als je een hond in de verte ziet raak je al in paniek en daarom vermijd je bepaalde plekken. Je zoekt hulp en je hulpverlener vertelt je dat je angstprikkel voor honden te groot is en dat het belangrijk is om deze af te zwakken. Ze doet dat door je over een langere periode geleidelijk aan de prikkel ‘hond’ bloot te stellen. Eerst door te praten over honden en foto’s van honden te laten zien in een veilige omgeving. In de periode daarna stappen jullie over op filmpjes, bekijken jullie een hond in de verte, stap je in een kamer met een klein aangelijnd hondje, enzovoorts. Geleidelijk aan bouw je tolerantie op voor deze prikkel totdat je uiteindelijk veel minder heftig reageert of zelf je angst voor honden kwijtraakt.

Opbouw van tolerantie

Deze opbouw van tolerantie wordt ook wel desensitisatie of desensibilisatie genoemd: ‘het minder gevoelig worden’ voor bepaalde prikkels. Dit proces speelt een belangrijke rol in ons dagelijks leven: het zorgt er simpelweg voor dat we op een gepaste manier reageren op onze omgeving. In sommige gevallen werkt dit proces echter averechts. Het kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat mensen door het zien van veel geweld op TV en Sociale Media een tolerantie opbouwen voor dat geweld en ongevoelig worden voor het lijden van anderen.

In het dagelijks leven helpt desensitisatie ons om gepast te reageren op onze omgeving

Desensitisatie en bovenmatig pornogebruik

Ook het kijken van (veel) porno kan leiden tot een desensitisatieproces. De gevolgen kunnen dan zijn: het frequenter kijken van porno, langere sessies, combinatie van middelengebruik (bijvoorbeeld porno met alcohol of wiet) en het kijken van stimulerendere of extreme vormen van porno. Desensitisatie speelt dan ook een sleutelrol in de ontwikkeling van bovenmatig en escalerend pornogebruik of pornoverslaving.

Porno is een supernormale stimulus

Porno is namelijk een zogenaamde supernormale stimulus. Dat betekent dat het een (veel) groter effect heeft op onze hersenen en gedrag dan de ‘normale’ variant van die stimulus (in dit geval seks of masturbatie zonder porno). Een interessant voorbeeld van een supernormale stimulus is dat veel vogelsoorten eerder geneigd zijn om op een groot of kleurrijk nep-ei te gaan broeden dan op hun eigen echte eieren. Het nep-ei geeft een sterkere prikkel om te broeden dan het gewone ei en krijgt daarom voorrang. Voor veel mensen brengt een sessie pornokijken een grotere genotsreactie teweeg dan natuurlijke seks. Dit heeft een sterke uitwerking op bepaalde gebieden in onze hersenen.

Natuurlijke bescherming tegen superstimulus porno

Vooral de mogelijkheid tot het kunnen bekijken en blijven doorzoeken van steeds nieuw materiaal, blijft die genotsreactie maar verhogen en dat gedurende langere tijd. Dit wordt ook wel het ‘Coolidge effect’ genoemd. Als je dit geregeld doet, dan gaan je hersenen zich automatisch beschermen tegen dit supernormale genot. Dit gebeurt onder andere door een vermindering van het aantal receptoren dat een genotsreactie kan doorgeven in het beloningscentrum in je middenhersenen. Het gaat hier om de receptoren van de neurotransmitter dopamine. Het resultaat is dus desensitisatie: je wordt minder gevoelig voor die sterke visuele prikkels van de porno die je kijkt.

Natuurlijke beloningen

Dit heeft niet alleen een effect op je seksuele ervaringen en behoeftes, maar ook op het dagelijks leven. Veel mensen ervaren hierdoor een soort algemene afgestomptheid en verveling. ‘Gewone’ zaken interesseren je minder en je bent minder geneigd om bepaalde doelen te bereiken, omdat je niet meer genoeg wordt geprikkeld door (niet-super)normale beloningen. Je kan dit zien als het gebruiken van gehoorbescherming: je beschermt je daarmee tegen schadelijke geluiden, maar je bent ook minder goed in staat om anderen te horen spreken of mooie muziek te luisteren.

Steeds minder genot van dezelfde porno

Maar dus ook de porno die je eerst zo opwindend vond begint sterk tegen te vallen. Tegelijkertijd blijf je wel op zoek gaan naar die bepaalde mate van stimulatie. Het resultaat is dat je onbewust gaat zoeken naar manieren om dat genot toch te verhogen. Je gaat vaker op zoek naar porno, je blijft langer doorzoeken en je gaat op zoek naar ‘dat ene’ perfecte filmpje. En bij die zoektocht gaan mensen al snel op zoek naar ‘spannender’ materiaal. Dat kan een bepaalde verhaallijn zijn, porno buiten jouw oorspronkelijke voorkeur voor geslacht en leeftijd of zelfs (seksueel) gewelddadig materiaal.   

Desensitisatie leidt tot verwarring, schaamte en schuldgevoelens

Het komt er dus op neer dat een fysiologisch proces in je hersenen stuurt wat jij bekijkt en waar jij genot uit kan ervaren. Tegelijkertijd spelen porno-producenten en websites hierop in door jou allerlei afwijkend materiaal aan te bieden. Voor veel mensen is dit erg verwarrend en leidt dit vaak tot schuld- en schaamtegevoelens omdat ze zelf niet snappen waarom ze zoveel porno kijken en materiaal bekijken wat ze oorspronkelijk niet interesseerde. En iedereen gaat hier weer anders mee om: de ene persoon kan op zo’n moment (tijdelijk) stoppen met porno en voor de ander kan de grens echt zoek zijn.

Desensitisatie door porno is omkeerbaar

Het goede nieuws is dat dit proces ook omkeerbaar is. Als je stopt met pornokijken, dan valt die superstimulatie van de middenhersenen weg en zullen de zenuwuiteinden in je beloningscircuit weer gevoeliger worden. Er worden weer meer dopaminereceptoren aangemaakt zodat je weer vatbaarder wordt voor kleinere genotsprikkels. Je gaat weer meer genieten van gewone kleine dingen, je voelt je kalmer, je verveelt je minder, je leeft meer in het moment. Op seksueel gebied verdwijnt de sterke behoefte aan sterke visuele stimulatie en ga je meer genieten van aanraking, intimiteit en interactie. Met andere woorden: je hersenen gaan weer reageren op natuurlijke beloningen, zodat je weer op een gepaste manier reageert op je omgeving.

Eerst het zuur, dan het zoet

Dit proces van omkering duurt bij de meeste mensen wel even, vooral als je lange tijd veel blootstelling aan porno hebt gehad. En dat is ook niet gek, want er treden echt fysiologische veranderingen op in de zenuwverbindingen in je hersenen. Veel mensen merken na ongeveer 3 weken dat ze bovenstaande verbeteringen ervaren. De periode daarvoor kan voor de ene persoon vrij rustig verlopen, maar andere kunnen heel heftig reageren. Denk aan bijvoorbeeld boosheid, irritatie, angst, verveling, slapeloosheid. Ook na die 3 weken kunnen moeilijke periodes terugkomen. Dit is voor iedereen weer anders, maar de meeste mensen bereiken na 8 tot 12 weken wel een bepaalde stabiliteit.

Eerst begrijpen, dan actie ondernemen

Een goed begrip van dit desensitisatieproces is essentieel om te kunnen stoppen met porno. Het helpt je om te begrijpen wat porno met je doet en waarom stoppen (en herstellen) van porno zo moeilijk kan zijn. Dit is echter niet het enige wat je moet weten. In mijn vorige blog heb ik uitgelegd dat deze kennis ertoe leidt dat veel mensen een reboot gaan doen; een soortporno-dieet. De hoop is dan dat je hersenen vanzelf herstellen als je langere tijd geen porno kijkt. Voor veel mensen werkt dit echter averechts omdat er vaak nog andere zwaarwegende redenen zijn om porno te kijken.

De rol van desensitisatie in jouw situatie.

Ga voor jezelf eens na of desensitisatie een rol heeft gespeeld in jouw pornogebruik. In welke periode van je leven is dit echt gaan spelen? Waar heeft dit toe geleidt?  Wat kan je doen om dit proces af te zwakken of om te keren?

Erik Meidoorn